Μετάφραση: Ελένη Φωτοπούλου
Το 1960 ο νεαρός Leonard Cohen αγόρασε ένα σπίτι στην Ύδρα, ένα μικρό ελληνικό νησί στο Αιγαίο. Έφτασε ως άγνωστος συγγραφέας και δέκα χρόνια αργότερα έφυγε ως θρυλικός μουσικός. Στην Ύδρα έκανε την πρώτη του συναυλία και γνώρισε την αγάπη της ζωής του. Επισκεφθήκαμε τα μέρη που επισκέπτοταν και ξαναζήσαμε τα χρόνια που άλλαξαν τη ζωή και την καριέρα του σπουδαίου καλλιτέχνη.
Υπάρχουν στιγμές στη ζωή μας, όπου ή ρότα που έχουμε πάρει μπορεί να μην είναι αυτό που φανταζόμασταν. Η ιδέα που είχαμε στο κεφάλι μας συνήθως δεν συμπίπτει με την πραγματικότητα που χτίζουμε. Αυτό θα μπορούσε να συνέβη και στον νεαρό Leonard Cohen που άφησε την πατρίδα του, τον Καναδά, για να γίνει ποιητής και συγγραφέας στο Λονδίνο στα μέσα του περασμένου αιώνα.
Ίσως λόγω του γκρίζου καιρού, της έλλειψης φωτός το χειμώνα ή της ίδιας της πόλης που επεκτεινόταν ήδη σε όλα τα επίπεδα, ο Leonard Cohen αποφάσισε να κάνει μια νέα αλλαγή στη ζωή του. Ένα βροχερό απόγευμα τον Απρίλιο του 1960, πάσχοντας από έντονο πονόδοντο, και αφού πέρασε τρεις μήνες γράφοντας σε μια θλιβερή πανσιόν στο ανατολικό άκρο του Λονδίνου, ο Leonard συνάντησε ένα υποκατάστημα της Τράπεζας της Ελλάδος. Κατά την είσοδό του, ρώτησε έναν μελαχρινό υπάλληλο για τον καιρό στην πατρίδα του, η οποία βρισκόταν σε πλήρη και μόνιμη άνοιξη, και αποφάσισε να αλλάξει και πάλι την πορεία του.
Μετά από πέντε ώρες ταξίδι με πλοίο από την Αθήνα, η 14 Απριλίου 1960 ήταν η πρώτη φορά που ο Leonard Cohen έφτασε στο λιμάνι της Ύδρας, ένα μικρό ελληνικό νησί του Αιγαίου. Τόσο πολύ εντυπωσιάστηκε, που στις 27 Σεπτεμβρίου του ίδιου έτους, έξι ημέρες μετά τα 26α γενέθλιά του, αγόρασε ένα σπίτι εκεί για 1.500 δολάρια χάρη σε μια μικρή κληρονομιά από την γιαγιά του. Ακόμα δεν το γνώριζε, ίσως το διαισθάνονταν, αλλά η ζωή του μόλις άλλαξε για πάντα.
ΥΔΡΑ, Η ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΗ ΜΟΥΣΑ ΤΟΥ LEONARD COHEN
Ο Leonard Cohen έφτασε στην Ύδρα ως άγνωστος ποιητής και συγγραφέας. Δέκα χρόνια αργότερα, έφυγε από το νησί ως μουσικός, που ενέπνευσε σε πολλές γενιές. Το μικρό ελληνικό νησί έχει μόλις 65 τετραγωνικά χιλιόμετρα επιφάνειας και τα χρώματα του είναι λευκά και μπλε. Οι παραλίες και τα βουνά γίνονται ένα με τον ουρανό έτσι όπως αυτός φαίνεται από τη βεράντα μερικών από τις ταβέρνες του νησιού. Σήμερα, τα μουλάρια εξακολουθούν να αποτελούν το κύριο μέσο μεταφοράς – τα αυτοκίνητα απαγορεύονται – και εκεί έχουν μεγαλώσει πέντε Έλληνες πρωθυπουργοί Η σχέση μεταξύ των μουλαριών και της πολιτικής μπορεί να αποτελέσει αντικείμενο άλλου άρθρου.
Ο προορισμός δεν ήταν εντελώς τυχαίος. Ο Leo είχε ακούσει ότι το νησί ήταν το οχυρό μιας ομάδας εκπατρισμένων καλλιτεχνών και συγγραφέων που αποφάσισαν να ζήσουν όπως υπερασπίζονταν στα έργα τους. Η ηλεκτρική ενέργεια επισκέπτονταν τα σπίτια μόνο λίγες ώρες την ημέρα και το νερό αντλούνταν από φυσικά πηγάδια. Ο Ήλιος, η ηρεμία, το φαγητό και η ρετσίνα, το γευστικό ελληνικό κρασί, συνέθεταν μια μοναδική ατμόσφαιρα που έτρεφε την δημιουργικότητα
«The sun’s all over my table as I write this…
I can taste the molecules dancing in the mountains»
Ορισμένα από τα στοιχεία της μποέμικης κοινότητας του νησιού, που μπερδεύονταν με τα βουκολικά τοπία και τους ήσυχους ντόπιους, ήταν ο Αυστραλός συγγραφέας George Johnston και η σύζυγός του Charmail Clift. Και οι δύο δώρισαν στον Leonard Cohen διάφορα έπιπλα για το νέο του σπίτι. Ο Νορβηγός συγγραφέας Axel Jensen και η όμορφη σύζυγός του Marianne Ihlen θα υποκύψουν επίσης στην γοητεία του νησιού – και σε αυτή στην γοητεία του Cohen – καθώς και ο νεαρός Σουηδός συγγραφέας Göran Tunström μεταξύ άλλων.
Ο Leonard Cohen δεν μιλούσε ελληνικά και αν και προσπαθούσε να ακολουθήσει τις τοπικές παραδόσεις, όπως η κατοχή γάτας, όντας αλλεργικός, το μποέμικο κλίμα που ανθούσε γύρω του ήταν το φυσικό οικοσύστημα κοινωνικοποίησής του στο νησί, όταν δεν ήταν απορροφημένος με τη γραφομηχανή του Olivetti. Στην ηρεμία της Ύδρας, εκτός από τις πρώτες μουσικές συνθέσεις του, ο Λέων έγραψε το βιβλίο του με τα ποιήματα Flowers For Hitler (1964) και τα μυθιστορήματα The favourite game (1963) και Beautiful losers (1966).
ΜΕΡΗ ΑΝΑΜΟΝΗΣ ΤΗΣ ΕΜΠΝΕΥΣΗΣ (ΧΩΡΙΣ ΚΑΜΙΑ ΒΙΑΣΥΝΗ))
Οι αδελφοί Αντώνης και Νίκος Κάτσικας είχαν ένα μικρό παντοπωλείο στο λιμάνι της Ύδρας, το οποίο είχε επίσης μερικά ξύλινα τραπέζια που αποτελούσαν ένα μικρό αλλά διασκεδαστικό μπαρ. Στο κατάστημα των αδελφών Κατσίκα για πρώτη φορά ο Leonard Cohen, ανάμεσα σε κουτιά με κρεμμύδια και σάκους με σπόρων, πρόσφερε την πρώτη του συναυλία και γνώρισε την αγαπημένη του Marianne. Στον χώρο αυτό σήμερα βρίσκεται η καφετέρεια “Ρολόι”.
Στην ταβέρνα Δούσκος, γνωστή και ως Ξέρη Ελιά η οποία παραμένει πιστή στην πρότασή της αν και με μερικούς παραπάνω τουρίστες, υπήρχαν πολλές βραδιές ποίησης, μουσικής και συνομιλίας μεταξύ κρασιών και κεριών. Ο Leonard Cohen, ο οποίος αισθάνθηκε τη ζεστασιά της αγκαλιάς των δέντρων στην αυλή της, αφιέρωσε μερικούς στίχους στον τόπο.
DUSKO’S POEM
They are still singing down at Dusko’s,
sitting under the ancient pine tree,
in the deep night of fixed and falling stars.
If you go to your window you can hear them.
It is the end of someone’s wedding,
or perhaps a boy is leaving on a boat in the morning.
There is a place for you at the table,
wine for you, and apples from the mainland,
a space in the songs for your voice.
Throw something on,
and whoever it is you must tell
that you are leaving,
tell them, or take them, but hurry:
they have sent for you
the call has come
they will not wait forever.
They are not even waiting now.
Το μπαρ του Bill, μια πολύχρωμη ταβέρνα του Άγγλου Bill Cunliff, ήταν το σημείο συνάντησης πολλών καλλιτεχνών και μποέμιων, Έλληνων και ξένων. Στην θέση του σήμερα βρίσκεται το εστιατόριο Hotel Bratsera.
Η βεράντα του εστιατορίου Veranda και το παλιό παντοπωλείο στην οδό Λίγνου, που σήμερα είναι αρτοποιείο με στοιχεία διακόσμησης αναλλοίωτα από τη δεκαετία του εξήντα, ήταν επίσης ένα από τα καταφύγια του καλλιτέχνη.
ΤΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΠΟΥ ΓΕΝΝΗΘΗΚΑΝ ΚΑΤΩ ΑΠΟ ΤΟΝ ΗΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΦΕΓΓΑΡΙ ΤΗΣ ΥΔΡΑΣ
Παρά την αγάπη του Leonard Cohen για τις παραλίες και τις ταβέρνες του ελληνικού νησιού, το αγαπημένο του μέρος για να γράφει και να συνθέτει ήταν το σπίτι του. Ο τραγουδιστής δήλωσε αργότερα ότι το σπίτι του στην Ύδρα ήταν η καλύτερη επένδυση της ζωής του.
«Για να γράψει κανείς βιβλία, πρέπει να είναι σε ένα μέρος … / … Τείνει να συγκεντρώνει διάφορα πράγματα γύρω του όταν γράφει ένα βιβλίο. Χρειάζεται μια γυναίκα. Είναι ωραίο να υπάρχουν παιδιά κοντά, γιατί υπάρχει πάντα φαγητό. Είναι ωραίο να έχει ένα σπίτι που είναι καθαρό και τακτοποιημένο. Εγώ είχα αυτά τα πράγματα και έτσι στη συνέχεια αποφάσισα να γίνω συνθέτης»
Μερικά από τα τραγούδια που γράφτηκαν στην Ύδρα ήταν το κλασικό Bird on the Wire και το So long Marianne. Όταν ο Λέων έφτασε στο νησί δεν υπήρχαν ούτε τηλέφωνα ούτε τακτική ηλεκτρική ενέργεια. Αυτός, ο οποίος προσπαθούσε να ξεφύγει από τον πολιτισμό, είδε πως εγκαταστάθηκαν οι πρώτοι ηλεκτρικοί πόλοι στην Ύδρα. Η θλίψη τον κυρίεψε μέχρι που είδε από το παράθυρο της κρεβατοκάμαρας του κάποια πουλιά που κάθισαν πάνω στα καλώδια. Με κάποιο τρόπο, η φύση βρήκε τρόπο να εντάξει αυτή την αλλαγή. Η εικόνα του ίδιου και των φίλων του, τραγουδώντας και ανεβαίνοντας μεθυσμένοι τις αμέτρητες σκάλες προς το σπίτι του, ενέπνευσαν άλλους στίχους του τραγουδιού. Τελείωσε τη σύνθεση, την οποία θα συμπεριλάμβανε στο δεύτερο άλμπουμ του, σε ένα μοτέλ στην Sunset Boulevard το 1969.
BIRD ON THE WIRE
Like a bird on the wire,
like a drunk in a midnight choir
I have tried in my way to be free.
Like a worm on a hook,
like a knight from some old fashioned book
I have saved all my ribbons for thee.
If I, if I have been unkind,
I hope that you can just let it go by.
If I, if I have been untrue
I hope you know it was never to you.
Η ΑΠΟΜΟΝΩΣΗ ΑΠΟ ΟΛΑ ΓΙΑ ΝΑ ΒΡΕΙ ΤΟΝ ΕΑΥΤΟ ΤΟΥ
Όταν η Ύδρα άρχισε να εκσυγχρονίζεται, με την άφιξη του τουρισμού και άλλες μοντέρνες ανατροπές, ο Leonard Cohen αποφάσισε ότι ήρθε η ώρα να φύγει από το νησί.
Σε αυτά τα δέκα χρόνια γνώρισε την αγάπη, συνέθεσε τα πρώτα του τραγούδια και έκανε τις πρώτες του συναυλίες ανάμεσα σε φίλους. Ποτέ δεν θα μάθουμε αν ο νέος Leonard θα είχε ξαναγεννηθεί οπουδήποτε αλλού και αν αυτό που οδήγησε στην αλλαγή της πορείας του ήταν το όμορφο τοπίο και ο απλός τρόπος ζωής του μικρού ελληνικού νησιού, η μοναξιά και η αργή διέλευση του χρόνου που τον γέμισε με αυτογνωσία ή το απλό γεγονός ότι όταν έπαιζε κιθάρα τα κορίτσια τον πλησίαζαν.
Κατά πάσα πιθανότητα είναι το μείγμα όλων. Σε κάθε περίπτωση, κράτησε πάντα το σπίτι του στο νησί, στο οποίο επέστρεφε όποτε μπορούσε, ίσως για να θυμηθεί τα υπέροχα χρόνια που πέρασε εκεί ή ως άσκηση ενδοσκόπησης Οι ντόπιοι τον θυμούνται με αγάπη και λυπούνται με τον αποχαιρετισμό του, αλλά πάντα θα έχουμε την αιώνια κληρονομιά του, με τη μορφή κειμένων και τραγουδιών, μιας ιδιοφυΐας που φώτισε τον κόσμο και του οποίου η σπίθα άναψε σε ένα μικρό νησί στο Αιγαίο.
Cultura Conectada 